بحران آب در سد امیرکبیر؛ پایتخت ایران تا دو هفته آب دارد؟
ذخیره آب مخزن سد امیرکبیر که یکی از منابع حیاتی تامین آب تهران به شمار می‌رود، به حدود ۸٪ ظرفیت رسیده است.
به گزارش کلیک این رقم به معنای ذخیره‌ای حدود ۱۴ میلیون متر مکعب است که مقایسه با سال گذشته—که در همین مقطع حدود ۸۶ میلیون متر مکعب ذخیره داشت—افت فاجعه‌آمیزی را نشان می‌دهد. وضعیت به حدی بغرنج اعلام شده است که مقام‌های مسئول معتقدند این میزان آب تنها برای حدود دو هفته میتواند نیاز آب شرب تهران را پوشش دهد.
سوابق و بستر بحران
سد امیرکبیر با ظرفیت کامل مخزن حدود ۲۰۰-میلیون مترمکعب (برآوردهای مختلف بین ۱۷۰ تا ۲۰۵ میلیون مترمکعب) شناخته می‌شود. در سال‌های اخیر کاهش شدید بارش و تغییر اقلیم منطقه تهران و البرز شرایط این سد را به وضعیتی بی‌سابقه رسانده است. بررسی‌های ماهواره‌ای نیز نشان می‌دهد سطح آب پشت سدهای تهران از جمله امیرکبیر به کمترین حد تاریخی رسیده‌اند.
در سالی طبیعی، ذخیره قابل‌توجهی در این سد وجود داشت که اکنون به کسری بسیار شدید تبدیل شده است.
پیامدها برای تهران
وقتی منبعی که بخش عمده تأمین آب شرب تهران را بر عهده دارد به این سطح افت میکند، پیامدها چندوجهی هستند:
-
امکان قطع یا کاهش فشار آب در برخی مناطق، به‌ویژه در ساعات اوج مصرف.
-
احتمال قطعی‌های آب خانگی یا جیره‌بندی آب در نقاط پرجمعیت یا ضعیف‌تر شهر.
-
ریسک افزایش وابستگی به آب‌های زیرزمینی که خود منجر به فرونشست، خشکیدگی چاه‌ها و مشکلات زیست‌محیطی می‌شود.
-
در صورت استمرار، تأثیر بر دیگر زیرساخت‌ها مانند تولید برق، چون نیروگاه‌های برق‌آبی ممکن است با کاهش ورودی آب مواجه شوند.
در گزارش‌های رسمی آمده است که این کاهش ذخیره برای پایتخت فرصتی زمانی محدود فراهم کرده و اگر صرفه‌جویی جدی اتفاق نیفتد، بحران ممکن است زودتر از موعد فرا برسد.
عوامل سازنده بحران
چند عامل کلیدی در شکل‌گیری این وضعیت نقش دارند:
-
کاهش بارش‌ها: داده‌های محلی و ملی نشان می‌دهد که سال جاری یکی از خشک‌ترین سال‌ها برای منطقه تهران-البرز بوده است.
-
مصرف بالا: مصرف آب شرب تهران و منطقه اطراف، با وجود کاهش منابع، همچنان در سطحی بالا قرار دارد، که به تشدید کسری منابع منجر شده است.
-
ضعف در زیرساخت و ذخیره‌سازی: کاهش ظرفیت ذخیره، رسوبات مخزن، و محدودیت در افزایش مخازن جدید یا انتقال آب از منابع دیگر، بحران را تشدید کرده است.
-
ناپایداری منابع محیطی: استفاده از آب سطحی، کاهش ورودی رودخانه‌های بالادست، و تأثیرگذاری گرم شدن هوا و تبخیر بیشتر آب از سطح سدها؛ این عوامل همگی در کنار هم فشار را بر ذخایر آب افزایش داده‌اند.
راهکارها و ضرورت‌ها
برای مقابله با این بحران، راهکارهای کوتاه‌مدت تا بلندمدت باید در اولویت قرار گیرند:
-
صرفه‌جویی فوری مصرف: توصیه شده تهران نیاز دارد تا میزان مصرف خود را تا ۲۰-۲۵٪ کاهش دهد تا زمان تنفس برای مدیریت منابع فراهم شود.
-
تنوع تأمین منابع: افزایش استفاده از آب‌های زیرزمینی، تصفیه آب‌های برگشتی، بازچرخانی، و انتقال آب از منابع دیگر استان‌ها.
-
افزایش ذخیره‌سازی: ارتقای ظرفیت مخازن، کاهش رسوب در سدها، و افزایش انعطاف‌پذیری تأمین در شرایط ناپایدار.
-
مدیریت تقاضا و سیاستگذاری: قرار دادن کاهش مصرف و مدیریت منابع به‌عنوان اولویت اصلی در سیاست‌های توسعه شهری و استانی.
-
آموزش و مشارکت عمومی: اطلاع‌رسانی درباره شرایط بحرانی و تشویق شهروندان برای مشارکت فعال در کاهش مصرف.
نگاه آینده‌ای
اگر این وضعیت ادامه یابد، تهران با یک دوره سخت آبی مواجه خواهد شد؛ دوره‌ای که نه تنها آب آشامیدنی، بلکه بخش‌های دیگر زندگی شهری همچون بهداشت، صنایع، و حمل‌ونقل شهری را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. ذخیره مارک شده «دو هفته» اگر به درستی مدیریت نشود، میتواند به نقطهٔ شروع یک بحران گسترده تبدیل شود.
به‌همین دلیل، کارشناسان می‌گویند که این هشدارها تنها زنگ بیداری نیستند، بلکه فرصتی هستند برای تغییر استراتژی‌های تامین، ذخیره، و مصرف آب در کلان‌شهر تهران تا بتوان از یک بحران پیش رو جلوگیری کرد.