شب یلدا زیر سایه گرانی؛ وقتی سنتها کوچکتر میشوند
یلدای امسال، بیش از هر چیز، با واقعیت تلخ گرانی و کاهش توان خرید خانوارها گره خورده؛ واقعیتی که حالا حتی سنتهای دیرینه را نیز تحتتأثیر قرار داده است.
شب یلدا، طولانیترین شب سال و یکی از کهنترین آیینهای فرهنگی ایرانیان، امسال نیز فرا رسید؛ شبی که همواره با دورهمیهای خانوادگی، هندوانه و انار، آجیل و فال حافظ معنا میشد. اما یلدای امسال، بیش از آنکه یادآور گرمای جمع و تداوم سنت باشد، نشانی از فشار اقتصادی و کوچکشدن سفرهها را با خود دارد.
در روزهای منتهی به یلدا، بازارها شلوغاند، اما نه از سر رونق واقعی. قیمت میوههای نمادین یلدا، از هندوانه و انار گرفته تا خرمالو و مرکبات، بهگونهای افزایش یافته که برای بسیاری از خانوارها خرید آنها به یک انتخاب دشوار تبدیل شده است. آجیل، که زمانی جزو جدانشدنی این شب بود، حالا در بسیاری از خانهها یا حذف شده یا به مقدار حداقلی رسیده است.
آنچه امسال بیش از هر چیز به چشم میآید، تغییر رفتار مصرفکنندگان است. خرید دانهای میوه، حذف اقلام غیرضروری، جایگزینی تنقلات ارزانتر و حتی چشمپوشی کامل از برگزاری مراسم، نشانههایی از فشار مزمن تورم بر زندگی روزمره مردم است. یلدا، بهعنوان یک آیین جمعی، حالا به آینهای از شکاف میان هزینهها و توان اقتصادی خانوارها تبدیل شده است.
گرانی مناسبتی یا بحران ساختاری؟
گرانیهای شب یلدا، مسئلهای مقطعی یا صرفاً مناسبتی نیست؛ بلکه ادامه روندی است که در سالهای اخیر، مناسبتهای فرهنگی و اجتماعی را یکی پس از دیگری تحت تأثیر قرار داده است. از نوروز گرفته تا شب یلدا، الگوی تکرارشوندهای دیده میشود: افزایش قیمتها، وعدههای مقطعی برای کنترل بازار و در نهایت، تطبیق ناگزیر مردم با شرایط جدید.
پرسش مهم اینجاست که تا چه زمانی قرار است هزینه حفظ سنتها، از جیب مردم پرداخت شود؟ آیا آیینهای فرهنگی باید هر سال کوچکتر شوند تا با واقعیتهای اقتصادی هماهنگ بمانند، یا سیاستگذاری اقتصادی باید به سمتی برود که معیشت مردم توان همراهی با فرهنگ را داشته باشد؟
یلدای کمنور در بلندترین شب سال
یلدا همواره نماد عبور از تاریکی و رسیدن به روشنایی بوده است. اما امسال، برای بسیاری از خانوادهها، تاریکی گرانی آنقدر پررنگ شده که مجال چندانی برای شادی باقی نگذاشته است. شاید یلدای امسال، بیش از هر زمان دیگر، یادآور این واقعیت باشد که فشار اقتصادی تنها سفرهها را کوچک نمیکند، بلکه آرامآرام بر آیینها و سبک زندگی نیز سایه میاندازد و امسال، بیش از هر زمان دیگری، فال حافظ شب یلدا نه از سر تفنن، که با آرزوی بهبود معیشت و بازگشت آرامش اقتصادی خوانده شود.
در این میان، پرسش اصلی همچنان بیپاسخ مانده است؛ آیا مناسبتهای فرهنگی باید هر سال کوچکتر شوند تا با واقعیتهای اقتصادی سازگار بمانند؟ یا قرار است سیاستگذاری اقتصادی به نقطهای برسد که مردم بتوانند بدون نگرانی از هزینهها، آیینهای خود را حفظ کنند؟
یلدا همواره نماد گذر از تاریکی و امید به روشنایی بوده است. اما برای بسیاری از خانوادهها، تاریکی گرانی چنان پررنگ شده که روشنایی این شب را کمفروغ کرده است.