از تلکو تا تککو؛ فرصت ایران برای رهبری فناوری منطقه
ایران در آستانه ورود به مرحلهای تازه از رقابت اقتصاد دیجیتال منطقهای قرار دارد؛ مرحلهای که در آن، گذار اپراتورهای تلکامی از مدل سنتی «تلکو» به «تککو» میتواند نقشی تعیینکننده در تبدیل کشور به یکی از بازیگران اصلی فناوری خاورمیانه ایفا کند.
به گزارش کلیک در سالهای اخیر، اقتصاد دیجیتال به یکی از محورهای اصلی رقابت کشورها، بهویژه در خاورمیانه، تبدیل شده است. دولتها با سرمایهگذاری گسترده در زیرساختهای دیجیتال، هوش مصنوعی و اکوسیستمهای نوآوری تلاش میکنند فاصله تاریخی خود با اقتصادهای پیشرو را جبران کنند. در این میان، پرسش کلیدی این است که ایران با چه مزیتهایی میتواند در این رقابت منطقهای نقشآفرین باشد.
ایران طی دو دهه گذشته شبکهای گسترده و پایدار از زیرساختهای ارتباطی ایجاد کرده است؛ از توسعه فیبرنوری و پوشش سراسری نسل چهارم گرفته تا آغاز سرمایهگذاری در نسل پنجم ارتباطات. در کنار این زیرساخت، جامعهای جوان، دیجیتالمحور و آشنا با خدمات آنلاین شکل گرفته که یکی از مهمترین سرمایههای راهبردی کشور در مسیر تحول دیجیتال به شمار میرود.
حجم قابل توجه دادههای ملی، رشد استارتاپها و شکلگیری شرکتهای فناوری بومی، مجموعهای از ظرفیتها را فراهم کرده است که در صورت همافزایی، میتواند ایران را به قطب فناوری منطقه تبدیل کند. تحقق این هدف اما نیازمند بازیگرانی است که توان اتصال زیرساخت، داده و مقیاس را به یکدیگر داشته باشند؛ نقشی که بهطور طبیعی بر عهده شرکتهای تلکامی قرار میگیرد.
مدل سنتی کسبوکار اپراتورها یا همان «تلکو»، بر مالکیت زیرساخت و فروش خدمات پایهای مانند تماس صوتی، پیامک و اینترنت متکی است. در مقابل، مدل «تککو» که توسط نهادهای مشاورهای بینالمللی معرفی شده، اپراتور را به شرکتی فناوریمحور تبدیل میکند که خلق ارزش را نه در فروش پهنای باند، بلکه در ارائه پلتفرمها، خدمات دیجیتال و راهکارهای دادهمحور دنبال میکند.
در گذار از تلکو به تککو، نگاه از شبکه به اکوسیستم تغییر میکند. ارزشآفرینی از مسیر توسعه خدمات ابری، اینترنت اشیا، تحلیل داده و هوش مصنوعی شکل میگیرد و اپراتور به تسهیلگر نوآوری در صنایع مختلف بدل میشود. چنین مدلی این امکان را فراهم میکند که صنایع گوناگون از بانکداری و حملونقل تا انرژی و سلامت، بر بستر پلتفرمهای دیجیتال رشد کنند.
تجربه جهانی نشان میدهد این مسیر قابل تحقق است. ودافون با بازتعریف مدل کسبوکار خود و تمرکز بر خدمات دیجیتال و سازمانی، توانسته بخش قابل توجهی از درآمد خود را از حوزههایی فراتر از خدمات ارتباطی سنتی کسب کند و به یکی از بازیگران مهم فناوری در اروپا تبدیل شود. نمونههایی مانند Singtel و Rakuten نیز مسیر مشابهی را در آسیا طی کردهاند.
در ایران، همراه اول طی سالهای اخیر نشانههایی از این گذار را بروز داده است. سرمایهگذاری در پلتفرمهای دیجیتال، حضور در پروژههای ملی مبتنی بر کلانداده و توسعه خدمات سازمانی در حوزههایی مانند رایانش ابری و اینترنت اشیا، این اپراتور را در مسیر مدل تککو قرار داده است؛ مسیری که میتواند نقش آن را از یک ارائهدهنده ارتباط به یک بازیگر محوری در اکوسیستم فناوری کشور ارتقا دهد.
اگر این تحول بهصورت نظاممند و پایدار دنبال شود، اپراتورها میتوانند به زیرساخت فناوری کشور تبدیل شوند؛ جایگاهی که نهتنها ارزش اقتصادی ایجاد میکند، بلکه موتور محرک رشد اقتصاد دیجیتال و صادرات خدمات فناورانه خواهد بود. در منطقهای که بسیاری از کشورها هنوز در مراحل ابتدایی توسعه اقتصاد دیجیتال قرار دارند، پیشتازی در ایجاد و صدور خدمات فناوری میتواند به رهبری طبیعی بازار منطقهای منجر شود.
مسیر «تلکو به تککو» صرفاً یک انتخاب تجاری نیست، بلکه تصمیمی راهبردی برای آینده اقتصاد دیجیتال کشور است. ایران با تکیه بر زیرساختهای ارتباطی، سرمایه انسانی و ظرفیت شرکتهای تلکامی، امروز در آستانه فرصتی قرار دارد که میتواند جایگاه آن را از مصرفکننده فناوری به تولیدکننده و صادرکننده خدمات دیجیتال ارتقا دهد؛ فرصتی که تحقق آن، نیازمند تصمیمگیری بهموقع و نگاه اکوسیستمی به نقش اپراتورهاست.