استارتاپ‌ها در مسیر ورود به بورس؛ دیجی‌کالا در خط مقدم تحول بازار سرمایه
ورود استارتاپ‌ها به بازار سرمایه سال‌هاست که یکی از بحث‌های کلیدی اقتصاد دیجیتال ایران است؛ مسیری که با وجود چالش‌های متعدد، اکنون با حرکت جدی دیجی‌کالا دوباره به کانون توجه تحلیلگران و سهامداران بازگشته است.
آیلین سیروس:
بسیاری از کارشناسان معتقدند حضور شرکت‌های بزرگ فناوری می‌تواند ساختار بازار سرمایه را متحول کرده و جریان جدیدی از اعتماد و سرمایه‌گذاری ایجاد کند.
دیجی‌کالا به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین شرکت‌های اقتصاد دیجیتال، چند سال است فرآیندهای لازم برای عرضه اولیه در بورس را دنبال می‌کند. این شرکت پس از طی مراحل شفاف‌سازی، انتشار گزارش‌های مالی و تکمیل الزامات سازمان بورس، اکنون در آستانه انجام یکی از مهم‌ترین عرضه‌های اولیه دهه اخیر قرار گرفته است؛ عرضه‌ای که می‌تواند به الگویی برای سایر استارتاپ‌ها تبدیل شود.
رشد سریع اقتصاد دیجیتال، افزایش سهم تجارت الکترونیک از اقتصاد ایران و گسترش زیست‌بوم نوآوری موجب شده است نیاز به ورود شرکت‌های تکنولوژی به بازار سرمایه بیش از گذشته احساس شود.
با این حال، تفاوت مدل‌های درآمدی، ساختار مالکیت پیچیده و نبود الگوهای ارزش‌گذاری بومی همچنان از چالش‌های اصلی هستند که در مسیر عرضه اولیه استارتاپ‌ها قرار دارد.
تحلیلگران می‌گویند تجربه دیجی‌کالا می‌تواند نخستین گام برای استانداردسازی فرآیند ورود استارتاپ‌ها به بورس باشد. انتشار صورت‌های مالی شفاف، ارائه گزارش‌های دوره‌ای و تعامل نزدیک با نهادهای نظارتی باعث شده این شرکت تا حد زیادی بر چالش‌های رایج غلبه کند و مسیر را برای دیگران هموار سازد.
ورود استارتاپ‌های بزرگ به بورس علاوه بر تأمین مالی پایدار، می‌تواند امکان مشارکت مردمی در رشد اقتصاد دیجیتال را فراهم کند و بازار سرمایه را جوان‌تر، پویاتر و متنوع‌تر سازد.
اکنون نگاه‌ها به دیجی‌کالا دوخته شده است؛ شرکتی که موفقیت عرضه اولیه‌اش می‌تواند دریچه‌ای تازه برای ورود موج جدیدی از شرکت‌های فناوری به بورس ایران باز کند.
چالش‌ها و سناریوهای ارزش‌گذاری دیجی‌کالا؛ مهم‌ترین آزمون برای ورود استارتاپ‌ها به بورس
ورود دیجی‌کالا به بورس تنها یک عرضه اولیه نیست، بلکه آزمونی ملی برای سنجش میزان آمادگی بازار سرمایه در پذیرش شرکت‌های مبتنی بر فناوری است. در حالی که این شرکت مراحل نهایی پذیرش را طی می‌کند، سه چالش کلیدی در مرکز توجه تحلیلگران قرار گرفته است: شفافیت مالی، مدل ارزش‌گذاری و آینده سودآوری در یک بازار رقابتی.
نخستین چالش، پیچیدگی ساختار هزینه و درآمد در کسب‌وکارهای پلتفرمی است. برخلاف شرکت‌های تولیدی، هزینه‌های بازاریابی، لجستیک، زیرساخت ابری و جذب کاربر در استارتاپ‌ها بخش بزرگی از هزینه‌ها را تشکیل می‌دهد و سودآوری را در کوتاه‌مدت کاهش می‌دهد. همین موضوع باعث شده تحلیلگران به جای سود فعلی، به شاخص‌هایی مانند رشد GMV، سهم بازار، نرخ بازگشت مشتری و هزینه جذب کاربر توجه کنند؛ شاخص‌هایی که در ارزش‌گذاری شرکت نقش اساسی دارند.
چالش دوم، نبود یک الگوی بومی برای ارزش‌گذاری استارتاپ‌های ایرانی است. بسیاری از روش‌های کلاسیک مانند P/E برای شرکت‌های فناوری که غالباً سود جاری بالایی ندارند، قابل اتکا نیست. در نتیجه معمولاً از روش‌هایی مانند «جریان‌های نقدی تنزیل‌شده»، «ارزش‌گذاری مقایسه‌ای با نمونه‌های بین‌المللی» و «ارزش‌گذاری مبتنی بر درآمد آینده» استفاده می‌شود. تفاوت کلیدی در این است که برای دیجی‌کالا باید شرایط خاص اقتصاد ایران، محدودیت‌های بازار، نوسانات نرخ ارز و هزینه لجستیک نیز لحاظ شود.
چالش سوم، سطح انتظار سهامداران در بازار سرمایه است. سهامداران ایرانی معمولاً به دنبال سودآوری سریع و بازده کوتاه‌مدت هستند، در حالی که ماهیت کسب‌وکارهای فناوری با رشد بلندمدت گره خورده است. این تفاوت انتظارات می‌تواند موجب نوسانات اولیه پس از عرضه شود و نیازمند مدیریت ارتباطات حرفه‌ای، شفافیت بالا و گزارش‌دهی منظم از سوی شرکت است.
در کنار این چالش‌ها، سه سناریوی ارزش‌گذاری برای دیجی‌کالا مطرح است. سناریوی محافظه‌کارانه، بر اساس سودآوری فعلی و رشد محدود، ارزش کمتری برای سهام در نظر می‌گیرد و بیشتر مورد توجه تحلیلگران سنتی بازار است. سناریوی میانی، رشد بازار تجارت الکترونیک و بهبود کارایی لجستیک را لحاظ می‌کند و تصویری متعادل ارائه می‌دهد. سناریوی خوش‌بینانه بر رشد سریع اقتصاد دیجیتال، افزایش سهم خرید آنلاین و توسعه خدمات جدید پلتفرم تکیه دارد و بالاترین ارزش‌گذاری را ارائه می‌دهد.
در نهایت موفقیت عرضه اولیه دیجی‌کالا می‌تواند مسیر سایر استارتاپ‌ها را روشن کند. اگر ارزش‌گذاری منصفانه، شفافیت اطلاعاتی و مدیریت انتظارات سهامداران به‌درستی اجرا شود، ورود دیجی‌کالا به بورس نه‌تنها یک رویداد مالی، بلکه نقطه آغاز استانداردسازی حضور شرکت‌های فناوری در بازار سرمایه ایران خواهد بود. اکنون نگاه‌ها به این عرضه اولیه دوخته شده است؛ عرضه‌ای که نتیجه آن می‌تواند آینده اقتصاد دیجیتال در بورس را بازتعریف کند.