دو هفته بدون اینترنت موبایل؛ معادل جوان‌تر شدن ده‌سالهِ مغز
نتایج یک کارآزمایی تصادفی تازه نشان می‌دهد تنها با قطع اینترنت موبایل برای دو هفته ــ بدون حذف تماس، پیامک یا استفاده از وای‌فای ــ می‌توان تمرکز، سلامت روان و رفاه ذهنی را به‌طور چشمگیری بهبود داد.
به گزارش کلیک پژوهشگران می‌گویند اثر این مداخله کوتاه‌مدت بر توجه پایدار، تقریباً معادل «ده سال جوان‌تر بودن» است.
در یکی از گسترده‌ترین مطالعات مربوط به اثرات استفاده از گوشی هوشمند، گروهی از پژوهشگران روی ۴۶۷ فرد بزرگسال بررسی کردند که قطع اینترنت موبایل ــ و نه قطع کامل ارتباطات دیجیتال ــ چگونه بر کارکرد ذهن و روان تأثیر می‌گذارد. در این آزمایش، شرکت‌کنندگان برای مدت دو هفته تنها دیتای موبایل خود را غیرفعال کردند اما همچنان اجازه داشتند از تماس، پیامک، لپ‌تاپ و وای‌فای استفاده کنند.
نتیجه شگفت‌انگیز بود: ۹۰.۷ درصد افراد دست‌کم در یکی از شاخص‌های اصلی—توجه پایدار، سلامت روان یا رفاه ذهنی—بهبود نشان دادند.
پژوهشگران گزارش کرده‌اند که مهم‌ترین تحول در «توجه پایدار» مشاهده شده است؛ همان شایستگی شناختی که در عصر شبکه‌های اجتماعی بیش از همه تحت‌فشار قرار گرفته. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد کیفیت توجه شرکت‌کنندگان پس از دو هفته، مشابه فردی است که از نظر شناختی ۱۰ سال جوان‌تر باشد. این یافته، بحث طولانی‌مدت پیرامون رابطه میان مصرف مداوم موبایل و افت تمرکز را وارد مرحله تازه‌ای می‌کند.
اما این تغییرات چگونه رخ داد؟
مکانیسم‌ها روشن و قابل اندازه‌گیری‌اند. نخستین عامل، کاهش مصرف رسانه و توقف اسکرول بی‌پایان بود؛ رفتاری که به‌طور مستقیم با فرسودگی ذهنی و اضطراب مرتبط است. شرکت‌کنندگان در نبود اینترنت موبایل، زمان بیشتری را در فعالیت‌های آفلاین گذراندند؛ از دیدارهای حضوری و ورزش تا وقت‌گذرانی در طبیعت، مطالعه و فعالیت‌های خلاقانه.
این تغییر سبکِ وقت‌گذرانی علاوه‌بر بهبود تمرکز، سطح سلامت روان و احساس کنترل بر زندگی را افزایش داد. با کاهش استفاده شبانه از موبایل، بخش قابل‌توجهی از افراد همچنین خواب باکیفیت‌تر را گزارش کردند.
نکته مهم آن است که یافته‌ها لزوماً طرفدار «قطع کامل تکنولوژی» نیستند. پژوهشگران تأکید می‌کنند همین مداخله محدود و قابل‌انجام—مثل خاموش‌کردن اینترنت موبایل در ساعات خاص، عصرها یا آخر هفته‌ها—می‌تواند اثراتی مشابه ایجاد کند.
به بیان دیگر، موضوع «محرومیت دیجیتال» نیست؛ موضوع بازپس‌گیری کنترل از الگوریتم‌ها و بازگرداندن زمان، توجه و انرژی ذهنی به فعالیت‌هایی است که انسان را احیا می‌کنند.
این مطالعه پیام صریحی برای عصر حواس‌پرتی دائمی دارد: گاهی برای جوان‌تر شدن ذهن، لازم نیست زمان را عقب برگردانیم؛ کافی است برای مدتی کوتاه، اینترنت موبایل را خاموش کنیم.