هوش مصنوعی، از نگاه انسان‌شناختی تا رویکردهای کاربردی سازمانی
به گزارش کلیک نخستین رویداد از مجموعه‌برنامه‌های تخصصی «گارنت‌تک» با عنوان «هوش مصنوعی برای همه»، روز پنجشنبه ۲۶ تیر ۱۴۰۴ در تالار شهید چمران دانشگاه تهران برگزار شد؛ رویدادی که با مشارکت برند پاکشوما و حضور چهره‌های سرشناس حوزه علم و فناوری، گام تازه‌ای در مسیر آگاهی‌رسانی عمومی درباره هوش مصنوعی برداشت.
این رویداد شامل هفت سخنرانی و دو پنل تخصصی بود که در آن ابعاد گوناگون هوش مصنوعی، از نگاه انسان‌شناختی تا رویکردهای کاربردی سازمانی، بررسی شد.
حسین مدنی، انسان‌شناس و بنیان‌گذار اندیشکده حکمرانی هوشمند دانشگاه علم و صنعت، سخنرانی افتتاحیه را با موضوع «ناسازگاری تکاملی» ارائه کرد.
او به چالش‌های روانی و اجتماعی انسان در عصر فناوری پرداخت و گفت: «درحالی‌که مغز و بدن ما با سرعتی بسیار کمتر تکامل می‌یابد، محیط پیرامون ما با شتابی غیرقابل‌پیش‌بینی فناورانه‌تر می‌شود. این شکاف، منشأ بسیاری از اختلالات مدرن مانند اعتیاد دیجیتال و فرسودگی ذهنی است.»
موسس اندیشکده حکمرانی هوشمند دانشگاه علم و صنعت، تأکید کرد: هوش مصنوعی باید انسان‌محور باشد، زیرا مغز و بدن انسان هنوز همان ساختار تکاملی هزاران سال پیش را دارند، در حالی‌که جهان اطراف با سرعتی بی‌سابقه پیچیده و فناورانه شده است.
او این شکاف میان انسان و محیط مدرن را «ناسازگاری تکاملی» نامید و نمودهای آن را در پرخوری، اعتیاد به نوتیفیکیشن‌ها، اختلال خواب، فرسودگی ذهنی و احساس تنهایی دیجیتال دانست.
سه مزیت کلیدی هوش مصنوعی
در ادامه رئیس دفتر هوش مصنوعی وزارت ارتباطات عمان، نیز با اشاره به تحولات جهانی هوش مصنوعی زایشی گفت: «ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که ماشین‌ها توان خلق دارند، نه فقط تقلید. این یک نقطه عطف در تاریخ تعامل انسان و فناوری است.»
سلیم الشیعلی،سه مزیت کلیدی هوش مصنوعی را چنین برشمرد و گفت: افزایش بهره‌وری با حذف کارهای تکراری؛ تصمیم‌گیری دقیق‌تر مبتنی بر داده و امکان خلق نوآوری‌هایی که پیش‌تر ممکن نبود از مزیت های هوش مصنوعی است.
وی همچنین به سه الزام راهبردی برای سازمان‌ها اشاره کرد: ایجاد فرهنگ نوآوری، تعهد رهبری به سرمایه‌گذاری هدفمند، و تقویت تاب‌آوری در برابر تغییرات فناورانه.
ضرورت بازنگری در معماری هوش مصنوعی؛ از انحصار تا کرامت انسانی
رضا نورمحمدی، متخصص هوش مصنوعی و بلاک‌چین از دانشگاه UBC ، در سخنرانی خود که به صورت آنلاین از دبی برگزار شد با تأکید بر خطرات پنهان در توسعه هوش مصنوعی گفت: وقتی مدل‌ها بر اساس داده‌های نابرابر آموزش می‌بینند، سوگیری در نتایج اجتناب‌ناپذیر است؛ درست مانند سنسوری که دست افراد سیاه‌پوست را تشخیص نمی‌دهد. او تمرکز بیش‌ازحد داده‌ها در دست شرکت‌های معدود را تهدیدی برای عدالت و اعتماد عمومی دانست و تأکید کرد: به‌جای انحصار، باید به‌سمت معماری‌های باز و مشارکتی برویم.
نورمحمدی راه‌حل را در استفاده از یادگیری فدرال و مدل‌های غیرمتمرکز دانست؛ مدل‌هایی که ضمن حفظ حریم خصوصی کاربران، دقت و کارایی را نیز افزایش می‌دهند. او افزود: «آینده متعلق به مدل‌های شفاف و پاسخ‌گو است، نه مدل‌هایی که مانند جعبه سیاه عمل می‌کنند. از نظر او، فناوری باید در مرزی میان فردگرایی و جمع‌گرایی طراحی شود تا کرامت انسانی حفظ شود.
AI تنها یک ابزار فنی نیست، بلکه شتاب‌دهنده‌ای برای بهبود فرآیندهاست
بر اساس این گزارش در ادامه مدیرعامل دیجی‌نکست، با اشاره به نقش تحول‌آفرین هوش مصنوعی در تجارت الکترونیک گفت: AI تنها یک ابزار فنی نیست، بلکه شتاب‌دهنده‌ای برای بهبود فرآیندها و ارتقای تجربه کاربر در سراسر زنجیره ارزش است؛ از ثبت سفارش تا تحویل نهایی.
کیوان محیط‌مافی، در توضیح کاربردهای عملی این فناوری افزود: در حوزه تولید محتوا، ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند متن، تصویر و ویدئو را به‌صورت خودکار و خلاقانه تولید کنند. یکی از استارتاپ‌های ما با تمرکز بر زبان فارسی، موفق شده محتوایی قابل استفاده در بازار داخلی و بین‌المللی ارائه دهد.
وی ادامه داد: «کاربران می‌توانند به‌جای تایپ، نیاز خود را به زبان طبیعی بیان کنند، مثل «یک گوشی با دوربین قوی می‌خواهم»، و مدل صوتی ما که بر اساس داده‌های دیجی‌کالا آموزش دیده، این درخواست را با دقت بالا پردازش می‌کند. همچنین، در توزیع سفارش‌ها، سیستم‌های هوشمند بهینه‌ترین مسیرها را پیشنهاد می‌دهند و خدماتی مانند گنجه نیز تجربه تحویل را برای کاربران آسان‌تر کرده‌اند.»
محیط‌مافی تأکید کرد: هوش مصنوعی فقط برای بهینه‌سازی نیست؛ فرصتی است برای بازتعریف کل تجربه خرید. آینده فروش آنلاین می‌تواند مبتنی بر گفت‌وگوی تعاملی باشد، نه فقط فهرستی از کالاها. خلاقیت، مهم‌ترین عنصر در بهره‌برداری از این فناوری است.
نقشه راه پیاده‌سازی هوش مصنوعی در سازمان‌ها
در این رویداد مصطفی ثابتی، مدیرعامل هلدینگ فناوری اطلاعات بانک گردشگری، با نگاهی راهبردی به «نقشه راه پیاده‌سازی هوش مصنوعی در سازمان‌ها» پرداخت.
او با تمرکز بر زیرساخت‌ها، منابع انسانی، فرهنگ سازمانی و نقش رهبری، تصویری چندلایه از الزامات موفقیت در بهره‌گیری از هوش مصنوعی ارائه داد.
به گفته او، هوش مصنوعی پیش از آنکه یک تکنولوژی پیشرفته باشد، ابزاری است که اگر در جای درست و برای مسئله درست به کار گرفته نشود، صرفاً باعث سردرگمی یا هدررفت منابع خواهد شد.
ثابتی تأکید کرد که «هوش مصنوعی نباید به‌عنوان ابزاری تزئینی یا مجزا در سازمان‌ها دیده شود، بلکه باید در فرآیندهای کلیدی و با نگاه سیستمی پیاده‌سازی گردد.»
از منظر راهبردی، مدیرعامل هلدینگ فناوری اطلاعات بانک گردشگری خواستار بازنگری در ساختارهای تصمیم‌گیری و حرکت به‌سوی مدل‌های فدرال برای پیاده‌سازی هوش مصنوعی شد؛ مدلی که به واحدهای مختلف سازمان امکان می‌دهد متناسب با مأموریت خود، به استفاده خلاقانه و مؤثر از هوش مصنوعی بپردازند.
در ادامه، ثابتی به مراحل گام‌به‌گام پیاده‌سازی اشاره کرد: از ارزیابی منابع انسانی و زیرساخت‌های فنی، کیفیت و دسترسی به داده‌ها، تعیین اهداف استراتژیک متناسب با نیاز کسب‌وکار، طراحی برنامه عملیاتی، تا اجرا و توسعه تدریجی. او گفت: «نقطه شروع باید از ارزیابی واقع‌بینانه باشد؛ آیا سازمان داده تمیز و به‌روز دارد؟ آیا نیروهای انسانی آمادگی و مهارت لازم را دارند؟»
او در بخش دیگری از سخنانش تأکید کرد که موفقیت در استفاده از هوش مصنوعی، نیازمند شکل‌گیری فرهنگ استفاده از داده در کل سازمان است. «هیچ خرید نرم‌افزاری یا الگوریتمی جای فرهنگ‌سازی را نمی‌گیرد. اگر تیم‌های سازمانی با این تحول همراه نباشند، پروژه شکست می‌خورد.»
سلسله رویدادهای گارنت‌تِک، بستری برای گفت‌وگو، یادگیری و هم‌افزایی
گفتنی است رویداد «هوش مصنوعی برای همه» اولین رویداد از سلسله رویدادهای «گارنت‌تِک» بود که برای شناخت ماهیت هوش مصنوعی، نحوه‌ی کار با این ابزار و چشم‌اندازی به آینده‌ی آن برگزار شد.
سلسله رویدادهای آموزشی گارنت‌تِک، بستری است برای گفت‌وگو، یادگیری و هم‌افزایی در حوزه‌ی فناوری تحول‌آفرین تبدیل شود. اعتقاد در گارنت‌تِک بر این است که فناوری صرفا یک ابزار نیست، بلکه روایتی است از آینده‌ای که با انتخاب‌های امروز ما شکل می‌گیرد.
نخستین گام با موضوعی آغاز شده است که نه تنها در صدر تحولات جهانی است، بلکه به نوعی بازتعریف همه چیز در اطراف ماست: هوش مصنوعی. موضوع رویداد امروز، «هوش مصنوعی برای همه» بود، تاکیدی بر اینکه AI نباید کالایی لوکس برای نخبگان فناور باشد، بلکه باید به بخشی از زندگی و کسب‌وکار ما بدل شود.