«ایران‌شناسی در عصر هوش مصنوعی؛ گردشگری زبان جدید روایت فرهنگی ایران»
در نشست خبری اجلاس بین‌المللی «ایران‌شناسی» با محوریت «ایران‌شناسی و گردشگری» سخنرانان بر ضرورت بازتعریف نقش گردشگری در معرفی فرهنگ و هویت ایرانی، توسعه سواد گردشگری در جامعه و مقابله با تصویرسازی‌های منفی درباره ایران در رسانه‌های جهانی تأکید کردند.
آیلین سیروس:نشست خبری اجلاس بین‌المللی «ایران‌شناسی» با محوریت «ایران‌شناسی و گردشگری» با حضور جمعی از استادان و مسئولان دانشگاهی و فرهنگی، یکشنبه ۱۱ آبان‌ماه در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد.
در این نشست، بر لزوم بازتعریف ایران‌شناسی، ایجاد شبکه پایدار میان ایران‌شناسان جهان، و نقش گردشگری در شناخت ایران تأکید شد.
گردشگری؛ دریچه شناخت ایران برای جهان
دکتر سید سعید هاشمی، رئیس دانشکده گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ، تأکید کرد:
«یکی از مهم‌ترین مسیرهای شناخت ایران، گردشگری است. این اجلاس فرصتی است تا مهمانان داخلی و خارجی تجربه‌ای نزدیک نسبت به جغرافیا، آیین‌ها و ظرفیت‌های فرهنگی ایران داشته باشند.»
وی گفت: «بسیاری از کشورها با تولید محتوا و بسته‌های گردشگری توانسته‌اند مقصد خود را به جهان معرفی کنند. ما نیز باید روایت تازه‌ای از ایران ارائه دهیم؛ روایتی که فراتر از کلیشه‌های رسانه‌ای باشد.»
ضرورت «سواد گردشگری» برای جامعه
دکتر سعید هاشمی با تأکید بر اینکه ایران بیش از ۸۰ درصد ظرفیت گردشگری خود را بالفعل نکرده است، گفت: «در کشور ما هنوز گردشگری به‌عنوان یک حوزه تخصصی جدی گرفته نمی‌شود. بخشی از مشکل، نبود سواد گردشگری در میان مردم، مدیران و حتی رسانه‌هاست. بسیاری از شهروندان حتی درباره استان‌های همجوار خود شناخت کافی ندارند.» او همچنین به اهمیت امنیت در نگاه گردشگران خارجی اشاره کرد و توضیح داد: «تجربه گردشگران ورودی نشان می‌دهد که تصویر ذهنی آنها از ایران قبل و بعد از سفر کاملاً متفاوت می‌شود. آنچه در رسانه‌ها ساخته شده، با واقعیت جامعه ایرانی فاصله دارد و ما باید این تصویرسازی را اصلاح کنیم.»
وی افزود: کار خوبی که در این اجلاس انجام می‌شود این است که مجموعه دانشگاه‌ها مانند دانشگاه تهران، شیراز، علامه طباطبایی، علم و فرهنگ و شهید بهشتی به سازمان‌ها پیوند می‌خورند؛ قرار است هریک از این دانشگاه‌ها به‌عنوان بازوی کمکی در این اجلاس بین‌المللی نقش‌آفرینی کنند.
وی به مزایای این اجلاس اشاره کرد و گفت: اتفاقی که امسال برای کشور عزیزمان رخ داد، بیشتر در ارتباط با جنگ تکنولوژی و رسانه است؛ بخش رسانه‌ای آن به‌ویژه در دنیا اثربخشی بیشتری در افکار عمومی به همراه داشت. متاسفانه ایران در بسیاری از مواقع مظلوم واقع شده است و باوجود داشتن جایگاه بسیار خوب اما دارای آن جهان‌شمولی نیست؛ ازاین‌رو انجام کار علمی مانند برگزاری این اجلاس در چنین شرایطی بسیار ارزنده و تأثیرگذار است که می‌تواند مسیر و جهت نگاه‌ها و دولت‌ها به ایران را تغییر دهد.
حضور هشت دانشمند ایران‌شناس دنیا
عضو کمیته علمی اجلاس بین‌المللی ایران‌شناسی و گردشگری در ادامه اظهارکرد: در این اجلاس قرار است هریک از دانشگاه‌ها نشست تخصصی را برگزار کنند. مجموعه دانشگاه علم و فرهنگ نیز به دلیل قدمتی که در حوزه گردشگری دارد، بحث ایران‌شناسی و گردشگری را با نگاهی جامع‌تر دنبال می‌کند. در این مسیر از ظرفیت‌های سایر دانشگاه‌ها، خبرگان صنعت گردشگری نیز بهره‌مند شده‌ایم.
هاشمی به اهمیت برگزاری این نشست تخصصی پرداخت و گفت: برپایی چنین نشست‌های تخصصی به ما کمک می‌کند تا بتوانیم در حوزه گردشگری گام جدی‌تری برداریم. ایران‌شناسی و در بطن آن موضوع گردشگری یکی از مباحث جذابی است که امروزه مورد غفلت واقع شده است. در حال حاضر می‌توان از ظرفیت‌های حوزه گردشگری برای هرآنچه در حوزه ایران‌شناسی مطرح است – به‌ویژه در حوزه فرهنگ، مردم‌شناسی و سایر حوزه‌های ایران‌شناسی – بهره‌مند شد؛ ازاین‌رو در این نشست تخصصی که ۲۵ آبان‌ماه در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار می‌شود پیرامون این موضوع در خدمت مجموعه دانشگاهیان هستیم.
وی یادآور شد: در این نشست بیشتر به مباحثی مانند گردشگری ادبی، سفرنامه‌ها و سایر بحث‌های گردشگری خواهیم پرداخت. در این نشست از هشت نفر ایران‌شناسان کشورهای گرجستان، روسیه، عراق، لبنان، قرقیزستان، ارمنستان دعوت کرده‌ایم؛ دانشمندانی که در حوزه فرهنگ، گردشگری به‌ویژه گردشگری ادبی فعالیت دارند. همچنین از اساتید ایرانی نیز دعوت کرده‌ایم که در این نشست تخصصی حضور داشته باشند تا نقطه‌نظرات اساتید خارجی و داخلی داشته باشیم.
به گفته وی، این نشست تخصصی فرصتی را ایجاد کرده است تا فعالان صنعت گردشگری و دانشگاهیان بتوانند با مباحث ایران‌شناسی بیشتر آشنا شوند و ضمن درک عمیق‌تر نسبت به مباحث ایران‌شناسی بتوانند کارهای تحقیقاتی و ترویجی مشترکی با اساتید حوزه ایران‌شناسی انجام دهند.
سند راهبردی برای گردشگری نداریم
وی در بخش دیگری از سخنانش به چالش‌های حوزه گردشگری پرداخت و گفت: متاسفانه اکنون سند راهبردی برای گردشگری نداریم. یک نقشه استراتژیک برای مباحث گردشگری و کشورهای هدف گردشگری به‌درستی در کشور تعریف نشده است. هنوز معلوم نشده است یک گردشگر – بر فرض گردشگر عراقی – که وارد ایران می‌شود هزینه فایده‌اش چقدر است. چقدر ارز وارد کشور می‌شود؟ اگر هزینه فایده گردشگران به‌درستی دیده نشود، گردشگری ورودی برای ما فایده‌ای نخواهد داشت. بخش اقتصادی این قضیه برای ما بسیار حائز اهمیت است.
وی خاطرنشان کرد: زیرساخت‌ها از دیگر مباحث پر اهمیت حوزه گردشگری است. اکنون به غیر چند کلان‌شهر زیرساخت‌ها مناسب گردشگری فراهم نیست. حتی در شهر گردشگری مانند شیراز اکنون با کمبود هتل پنج‌ستاره مواجه هستیم. در بسیاری از شهرها ظرفیت هتل نداریم. تا این زیرساخت‌ها مهیا نشود، از حوزه گردشگری عقب می‌مانیم و دچار چالش خواهیم بود. همچنین در سیاست‌های کلان نیز مسئله گردشگری دچار چالش است. به‌عنوان‌مثال در برنامه توسعه هفته، جایگاه گردشگری در رتبه چندم قرار گرفته است؟ چه میزان منابع مالی برای آن در نظر گرفته‌اند؟
بنابراین رفع مشکلات حوزه گردشگری در گروی سیاست‌گذاری درست در سطح کلان و ایجاد زیرساخت‌های مناسب است.
گردشگری؛ حلقه مغفول ایران‌شناسی
دکتر محمدعلی ربانی با اشاره به تلاش برخی کشورها برای ساخت روایت‌های جایگزین از تاریخ ایران، گفت: «ایران‌شناسی در جهان امروز تنها یک حوزه مطالعاتی نیست، بلکه میدان رقابت هویتی و فرهنگی است. اگر ما در معرفی گذشته و اکنون ایران فعال نباشیم، دیگران روایت خود را به‌جای واقعیت می‌نشانند.» او افزود که پیوند میان مطالعات تاریخی و گردشگری می‌تواند منجر به «بازنمایی زنده فرهنگ ایران» در ذهن مخاطبان خارجی شود، امری که تاکنون به نظر می‌رسد کمتر از ظرفیت واقعی خود مورد توجه قرار گرفته است.
مدیرکل همکاری‌های علمی و فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز در این نشست گفت: از ۲۴ تا ۲۸ آبان‌ماه شاهد یک رویداد علمی و فرهنگی در کشور هستیم که با حضور نزدیک به ۵۰ ایران‌شناس از ۲۱ کشور عراق، تونس، لبنان، عمان، قطر، هند، پاکستان، چین، اندونزی، مالزی، روسیه، صربستان، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ایتالیا و یونان برگزار خواهد شد. تعدادی از کشورها نیز که امکان حضور ندارند به‌صورت آنلاین می‌توانند در این برنامه شرکت کنند.
وی افزود: یکی از وظایف اصلی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به‌عنوان دستگاه دیپلماسی فرهنگی، تسهیل‌گری و ایجاد فضای تعامل و گفتگوی ظرفیت‌های علمی و دانشگاهی فرهنگی داخلی با خارجی است. طبیعتاً یکی از عرصه‌هایی که تأثیر زیادی در ارائه تصویر و روایت درست از ایران دارد، مربوط به حوزه ایران‌شناسی در عرصه‌های بین‌المللی است؛ مسئله‌ای که می‌تواند روایت درستی از ایران ارائه دهد و مناسبات فرهنگی، اقتصادی، سیاستی ایران با خیلی از کشورها را تسهیل کند.
محمدعلی ربانی اظهار کرد: یکی از ابزارهایی که امروزه برای منزوی کردن و تحت‌فشار قراردادن یک ملتی استفاده می‌شود، ارائه قرائت‌های جعلی و نادرست از یک ملت است. بحث ایران‌شناختی ضرورت این‌گونه فضاسازی‌ها برای فراهم‌شدن بسترهای گفتگو و تعامل بین ظرفیت‌های نخبگانی داخل و خارج را بیش از گذشت موردتوجه قرار می‌دهد؛ بحثی که با همکاری‌های علمی دانشگاهی بین مجموعه‌ها دنبال می‌شود.
وی تصریح کرد: در حال حاضر کشورهایی مانند آسیا و آفریقا جز اولویت‌های ما در روابط فرهنگی و سیاسی و اقتصادی به شمار می‌روند. طبیعتاً طراحی و برنامه‌ریزی برای تربیت نسل‌های جدید از ایران‌شناسان که بتوانند در مناسبات فرهنگی اقتصادی سیاسی و گردشگری در آینده نقش ایفا کنند بسیار حائز اهمیت است. امروزه در بسیاری از دانشگاه‌ها این بحث در قالب مطالعات خاورمیانه یا آسیا دنبال می‌شود؛ اما نیازمند به حمایت جدی‌تری دارد؛ مراکز علمی و دانشگاه با تأسیس کرسی‌های ایران‌شناسی در دانشکده‌ها و همچنین ایجاد فرصت‌هایی برای تربیت نسلی که در آینده بتوانند در عرصه‌های ایران‌شناسی فعالیت کنند باید به این مسئله توجه ویژه‌تری داشته باشند.
ربانی درباره نشست‌های تخصصی این اجلاس گفت: نشست‌های تخصصی این اجلاس بر اساس اولویت موضوع‌هایی که موردتوجه دانشگاه‌ها بوده برنامه‌ریزی شده است. بنیاد ایران‌شناسی متولی بحث دیپلماسی و ایران‌شناسی، دانشگاه تهران متولی بحث نظری و معرفت‌شناختی در حوزه ایران‌شناسی، دانشگاه شیراز متولی موضوع ادبیات و حافظ و دانشگاه علامه طباطبایی متولی بحث ایران‌شناسی و فناوری‌های جدید، دانشگاه بهشتی متولی بحث میراث معنوی به‌ویژه آب و دانشگاه علم و فرهنگ نیز متولی بحث ایران‌شناسی و گردشگری شده است.
شناسایی فرهنگ و تاریخ ایران تعطیل‌بردار نیست
رئیس انجمن ایران‌شناسی نیز در ادامه این نشست گفت: ایران سرزمینی است که از یک پیشینه چندهزارساله برخوردار است. این پیشینه سرمایه کشورمان است. خیلی از کشورها فاقد چنین سرمایه‌ای هستند. در جهان امروز یکی از مهم‌ترین نهادینه‌هایی که داریم، همین تاریخ چند هزار ساله‌مان است که طی آن تجارب بسیار زیادی اندوخته‌ایم و به جهانیان عرضه کرده‌ایم. ما در این سرزمین در باب فرهنگ، فلسفه و ادب و حتی تکنولوژی به جهانیان نکات بسیار مهمی را عرضه کرده‌ایم. یکی از وظایف ایران‌شناسی شناسایی این آثار است که در طی این هزاره‌ها سال ایرانیان توانسته‌اند تجربه کسب کنند.
وی افزود: ایران یک سرزمین خاص و ویژه است و زندگی در این سرزمین نیاز به خلاقیت و ابتکار دارد؛ زیرا از لحاظ جغرافیایی، ایران ویژگی خاصی دارد. به‌عنوان‌مثال بزرگ‌ترین کویرهای دنیا در این سرزمین هستند. ایران دارای دو کویر لوت و کویر نمک است؛ بنابراین اداره‌کردن چنین سرزمینی نیاز به ابتکار و خلاقیت دارد.
وی یادآورشد: نیاکان ما این خلاقیت رو داشتند. مناطق کویری‌مان را با ایجاد قنات و بادگیرها آباد کردند تا زندگی برایشان امکان‌پذیر باشد؛ تکنولوژی‌هایی که ایرانیان در طول تاریخ به جهان عرضه کردند.
دکتر محمود جعفری دهقی خاطرنشان کرد: در عرصه ادب نیز از پشتوانه فرهنگی بسیار غنی برخوردار هستیم. ایران یکی از بزرگ‌ترین کشورهایی است که در زمینه ادب، ادبیات، شعر و فرهنگ حرفی برای گفتن دارد. به‌این‌ترتیب بخشی از وظیفه ایران‌شناسی در ارتباط با ایجاد یک شبکه برون‌مرزی و درون‌مرزی است.
وی تصریح کرد: شبکه درون‌مرزی در ارتباط با جوانان این سرزمین است؛ جوانانی که در جستجوی شناخت این سرزمین هستند و می‌خواهند دریابند که چه چیزی برای آنها عرضه کرده‌ایم؛ ازاین‌رو یکی از اهداف این اجلاس، دعوت از ایران‌شناسان داخلی و خارجی است تا بتوانیم ارزش‌های درونی این سرزمین و تجربیات دیگران را به جوانان انتقال دهیم. همچنین ایجاد شبکه برون‌مرزی برای معرفی ارزش‌های بسیار کهن این سرزمین به جهانیان از اهمیت زیادی برخوردار است.
جعفری گفت: هر موضوع علوم‌انسانی در ایران را ایران‌شناسی می‌نامند. این امر طبیعی است و باید هم همین‌طور باشد. این موضوع باوجود تمام تبلیغات سویی که متأسفانه برای سرزمین ایران انجام می‌شود، تعطیل‌پذیر نیست؛ شناسایی فرهنگ، تاریخ و ارزش‌های این سرزمین تعطیل‌بردار نیست. همه ایران‌شناسان و متفکران این سرزمین مشتاق هستند درباره ادبیات، اندیشه‌های ایران در طول تاریخ تحقیق کنند؛ ازاین‌رو یکی از اهداف این اجلاس ارتباط با پژوهشگران و محققانی سراسر جهان است که پیرامون این سرزمین فعالیت می‌کنند.
وی عنوان کرد: به امید خدا دبیرخانه دائمی برای این اجلاس برگزار خواهد شد تا ارتباط با پژوهشگران غیرایرانی و پژوهشگران درون‌مرزی استمرار پیدا کند و در آینده نیز بتوانیم قدم‌های مهم‌تری در این زمینه برداریم.
