آیا مارک زاکربرگ، بیل گیتس بعدی است؟

به گزارش کلیک ، در روز دوشنبه، Mark Zuckerberg ثروتمندترین فرد جهان نام گرفت. بعد از اعلام این خبر باورنکردنی که وی 99% دارایی خود را به یک ابتکار جدید که برای بهبود دنیا طراحی شده اعطا کرده است، جهان دانست که خالق Facebook قصد ندارد فقط تبدیل به یک میلیاردر صرف در دنیای تکنولوژی شود.

آیا ایده Chan Zuckerberg، که در یک نامه غیررسمی پس از تولد دختر وی در روز سه‌شنبه منتشر شد، مارک زاکربرگ را تبدیل به یک بیل گیتس جدید خواهد کرد؟

این مقایسه کار آسانی است. به ارزش امروز، سهام Facebook حدود 45 میلیارد دلار ارزش دارد - کمی بیشتر از سرمایه بنیاد خیریه بیل و ملیندا گیتس، بزرگترین بنیاد خیریه موجود در دنیا (اگر سهام شرکت Facebook افزایش یابد، ارزش این ابتکار جدید در آینده خیلی بیشتر خواهد شد. باید اذعان کنیم که زاکربرگ مشخصاً از گیتس الهام گرفته است، کسی که یکی از قهرمانان وی هم در دنیای تکنولوژی و هم در امور خیریه است: زاکربرگ یکی از اولین میلیاردرهایی بود که به کمپین Giving Pledge بیل گیتس پیوست و تعهد داد که بخش اعظمی از دارایی‌اش را صرف امور خیریه کند.

اما کاری که زاکربرگ 31 ساله و همسرش Priscilla Chan 30 ساله انجام دادند کمی افراطی است. اول از همه اینکه این بنیاد کاملا خیریه نیست - این دو اقدام به بازکردن یک LLC کردند، نه یک مؤسسه غیرانتفاعی، که از طریق آن می‌تواند به خیریه کمک کنند، و در کنار آن نیز بر روی شرکت‌های خصوصی سرمایه‌گذاری کرده و در بحث‌های سیاسی شرکت کنند. دوم اینکه این دو روش و منش افراد ثروتمند را دنبال می‌کنند و دوست دارند در طول عمر خود بخش زیادی از ثروتشان را اهدا کنند نه اینکه منتظر مردن شوند تا بنیادی به نام آنها تأسیس شود و تا ابدالدهر فعالیت داشته باشد مثل بنیادهایی نظیر بنیاد Rockefeller، Ford و Carnegie. چیزی که در خصوص بنیاد چان-زاکربرگ قابل‌توجه است اندازه بزرگ آن، جوانی بیش‌ازحد صاحبانش و الگویی است که آنان برای دیگر غول‌های Silicon Valley به جای گذاشته‌اند.

با این حال زاکربرگ قصد ندارد به یکباره همه ثروتش را اهدا کند. همه این موضوع به سهام فیسبوک بستگی دارد - وی تنها بخش کوچکی از سرمایه‌اش را به فروش خواهد رساند (یک میلیارد دلار برای سه سال اول)، وی با این کار هنوز مدیریت LLC را پیش از آنکه به طور کلی آنرا رها کند در دست خواهد داشت. وی بر خلاف بیل گیتس به هیچ وجه قصد ندارد کنترل سهام فیسبوک را از دست داده و منصب مدیرعاملی آنرا رها کند. اما اگر زمان رفتن وی برسد، بسیار محتمل است که درصد زیادی از ثروتش را رها کند. (بیل گیتس در سن 45 سالگی از مدیرعاملی مایکروسافت کناره‌گیری کرد)

تصمیمی که وی گرفته این است که اکنون زمان عمل‌کردن است: زاکربرگ در بخش نظرات نامه‌اش نوشت: «ما خیلی چیزها باید بگیریم و به دیگران بیاموزیم، درست مثل هر چیز دیگر، باید تمرین کنیم تا بتوانیم به شیوه‌ای کارآمد عمل کنیم. بنابراین اگر بخواهیم در 10 تا 15 سال آینده موفق باشیم، باید از همین حالا شروع کنیم.»

حداقل برخی از اولویت‌های اولیه بنیاد خیریه چان-زاکربرگ برخلاف بنیاد بیل و ملیندا گیتس، نظیر آموزش شخصی‌شده، مرتبط‌کردن افراد، ایجاد مجامع قدرتمند و درمان بیماری‌ها - با برخی از اولویت‌های فیسبوک در هم تنیده شده است. زاکربرگ با ایده Internet.org یکی از بزرگترین طرفداران دنیای تکنولوژی برای خاتمه‌دادن به شکاف دیجیتالی و دراختیار قراردادن اینترنت برای عموم مردم جهان است. مأموریتی که هدف نهایی آن مطرح‌کردن فیسبوک به عنوان ابزار اصلی این کار است. آموزش آنلاین یکی از حوزه‌هایی است که Facebook به عنوان یک شرکت علاقه زیادی به آن نشان داده است و برخی از مواهب آموزشی پیشین آنها این بود که مهندسین فیسبوک برای حل مشکلات آموزشی به کار گرفته می‌شدند.

اما اگر زاکربرگ همان مسیر گیتس را دنبال کند (که در یک کنفرانس خبری از این تلاش حمایت کرده بود)، این شانس خوب وجود خواهد داشت وی در زمینه امور بشردوستانه نیز شرکت کند. بنیاد خیریه گیتس در اولین گزارس سالیانه خود اعلام کرد که از سال 1997، وی و همسرش ملیندا بیشترین تمرکز خود را بر روی «کمک به از بین‌بردن شکاف دیجیتالی» گذاشته‌اند. امروز گیتس می‌گوید برای یک میلیاردر دنیای تکنولوژی این یک «جوک خنده‌دار» است که اولویت دسترسی به اینترنت را بالاتر از مساله‌ای نظیر از بین‌بردن بیماری‌هایی نظیر مالاریا قرار دهد.

حق با زاکربرگ است او باید در مورد اهداکردن مسائل بسیار زیادی بیاموزد. اگرچه وی و همسرش هم‌اکنون 1.6 میلیارد دلار بابت امور بشردوستانه هزینه کرده‌اند، شامل 120 میلیون دلار بابت حمایت از آموزش در منطقه Bay و 25 میلیون دلار بابت مبارزه با بیماری Ebola، اما خیریه قبلی آنها آنچنان هم موفق نبوده است. هدیه 100 میلیون دلار آنها به Newark، که هدیه‌ای به نظام مدارس New Jersey بود عملا با شکست بزرگی همراه شد.

Tony Proscio، معاون مرکز جامعه مدنی و استراتژیک امور بشردوستانه دانشگاه دوک می‌گوید: «یکی از خصوصیات جوانان بی‌پروایی آنان است، نمونه آنرا می‌توان در مجوز اصلاح نظام آموزشی Newark دید. خیلی جالب است که این اشتباه هنوز هم در ساختاری جدید در حال ادامه است. ای کاش «هیئتی از مشاورین و متخصصین» لایه‌ای از تفکر و تعمق را به این ایده می‌افزودند .... صراحتا باید بگویم که بسیار متعجبم که این اشتباه بزرگ هیچ نشانه‌ای برای یک عده جوان بی‌تجربه، دیوانه و عجیب غریب شرکت Facebook به حساب نیامده است.»

اعلان بنیاد چان زاکربرگ بر دو نکته مهم صحه گذاشت: 1. آموزش، 2. اتکای زیاد به خارجی‌ها. برنامه اصلی آنها این است که تمرکز زیادی بر روی اتکا به نیروی خارج از شرکت داشته باشند. و ساختار LLC آنها از قصد به گونه‌ای طراحی شده است که بیشترین انعطاف‌پذیری را برای بالاترین اثرگذاری داشته باشد. وجود این LLC برای سرمایه‌گذاری بر روی شرکت‌های خصوصی به عنوان بخشی از طرحشان برای آنها لازم نیست- بنیادهای غیرانتفاعی نظیر بنیاد گیتس یا راکفلر هم‌اکنون بر روی شرکت‌های خصوصی تحقیق و پژوهش (R&D) سرمایه‌گذاری کرده و سود حاصل از این کار به صورت مستقیم به خود سازمان باز می‌گردد.

Jane Wales نایب رئیس جامعه بشردوستانه موسسه Aspen اظهار می‌دارد که مزیت دیگر این کار این است که با داشتن یک LLC دیگر لازم نیست 5% ارزش بنیاد به صورت سالیانه به عنوان مالیات پرداخت شود. استراتژی هزینه‌ای این بنیاد جدید می‌تواند با «اهمیت مسائلی که برای حل‌کردن دنبال می‌کنند و استراتژی که برای ادامه راه انتخاب می‌کنند» هدایت شود.

یا همانطور که زاکربرگ در نامه خود نوشت: «ما باید یک سرمایه‌گذاری بلندمدت بالای 20، 25 و یا حتی 100 ساله داشته باشیم. بزرگترین چالش‌ها نیازمند یک افق زمانی بسیار طولانی بوده و با تفکر کوتاه مدت قابل حل نخواهند بود.»

آیا زاکربرگ یک بیل گیتس دیگر است؟ پاسخ ما خیر است، مطمئناً الان نمی‌تواند باشد. رخ‌دادن هر چیزی امکان‌پذیر است و اگر Facebook مسیر سایت‌هایی نظیر MySpace یا Friendster را دنبال کند، جاه‌طلبی‌های زاکربرگ برای تغییر دنیا از طریق ثروتش عمر زیادی نخواهد داشت. اما هنوز احتمالات زیادی وجود دارد که او می‌تواند به عنوان یک الگو در آن به نقش‌آفرینی بپردازد - به خصوص زمانیکه از مسئولیت هدایت یک شرکت خلاص شود.

زاکربرگ در حال انتخاب اولویت‌هاست. سوال این است که آیا او الهام‌بخش دیگران خواهد بود؟ یا همانطور که Michael Bloomberg در خصوص این اعلان گفت: «روش سنتی اهدا - که این کار را به دوران پیری یا بعد از مرگ موکول می‌کرد - در حال کنار گذاشته شدن است.»