نگاهی به گذشته؛ زنان پیشرو علم و نوآوری - بخش اول

کلیک ــ به چند دانشمند و مخترع فکر کنید. چند نفر از کسانی که به ذهن شما می‌رسند زن هستند؟ به چه دلیلی تصویر کلی آدم‌ها از برخی مشاغل یا علایق، مردانه است؟ با وجود این که در قرن بیست و یکم بسیاری از سنت‌ها، قوانین و جای‌گزینی‌های شغلی نقش‌‌‌های زنانه و مردانه تغییر کرده، هنوز هم خواندن در مورد زنانی که سال‌های بسیار دور تلاش و گاه عمر خود را بر گرایشاتی گذاشتند که در زمان خود نیز عجیب به نظر می‌رسید، می‌تواند جالب باشد. به مناسبت هشتم مارس، روزی که در دنیا به عنوان روز زن شناخته می‌شود، به معرفی مختصر پنج زن مبتکر و دانشمند پرداخته‌ایم.

مادام کوری

شاید در میان زنان مخترع و دانشمند، نام مادام کوری زودتر از دیگران به ذهن خطور کند. ماریا اسکلودوسکا کوری(Marie Skłodowska-Curie)، متولد ۱۸۶۷ در ورشو، فیزیک‌دان و شیمی‌دان لهستانی، و همچنین تنها دانشمندی است که دوبار جایزه علمی نوبل را در رشته‌های فیزیک و شیمی دریافت کرده است.

موفقیت‌های وی شامل نظریه رادیواکتیویتی، روش‌هایی برای جداسازی ایزوتوپ و کشف دو عنصر، پولونیم و رادیم است. به تاسی از کارهای وی اولین مطالعات پرتوزایی روی از بین بردن تومورها از طریق ایزوتوپ‌های رادیواکتیو صورت گرفت. وی دو مرکز کوری یکی در پاریس و دیگری در ورشو راه‌اندازی کرد که امروز از مراکز بزرگ پزشکی هستند. او همچنین در جنگ جهانی اول اولین مرکز درمانی نظامی رادیوپزشکی را ایجاد کرد. کوری در سال ۱۹۳۴ به خاطر کم‌خونی آپلاستیک که ناشی از پرتوزایی پرتو ایکس بود درگذشت. وی به خاطر تحقیقاتش در مراکز پزشکی نظامی در جنگ جهانی اول در معرض این پرتوها قرار گرفته بود.

هدی لامار

یک مخترع بازیگر یا یک بازیگر مخترع؟ هدویگ اوا ماریا کیسلر (Hedwig Eva Maria Kiesler)، شناخته شده با نام هدی لامار (Hedy Lamarr)، بازیگر و مخترع، در سال ۱۹۱۴ در وین به دنیا آمد. او از دهه۳۰ تا ۵۰ ستاره سینما بود. از جمله نقش‌های به یادماندنی او می‌توان به شخصیت اغواگر دلیله در فیلم سامسون و دلیله (Samson and Delilah) ساخته سیسیل بی.دومیل ۱۹۵۰ یادکرد. لامار زمانی به دلیل مسائلی که در مورد یکی از فیلم‌هایش پیش آمده‌ بود مخفیانه به پاریس نقل مکان می‌کند. با شروع جنگ جهانی دوم او با قصد کمک به متفقین با همراهی یک تنظیم کننده موسیقی روش مخابرات طیف گسترده و پرش فرکانسی را به عنوان فن‌آوری برای غلبه بر این مشکل ابداع نمود. با این وجود نیروی دریایی آمریکا تا دهه ۶۰ از این فن‌آوری استفاده نکرد. روش ابداعی هدی لامار مبنایی است که امروزه در وای‌فای، بلوتوث و سی دی ام ای به کار می‌ رود.

آدا لاولیس

شاید برایتان جالب باشد که بدانید دختر لرد بایرون، شاعر معروف فرانسوی هم دستی در نوع‌آوری داشته‌است. آدا لاولیس (Ada Lovelace) که با نام آگوستا ادا بایرون (Augusta Ada Byron) در سال ۱۸۵۰ در لندن به دنیا آمد، به عنوان ریاضی‌دان، نویسنده و نخستین برنامه نویس شناخته می‌شود. او بیشتر برای همکاری‌اش با چارلز ببیج (Charles Babbage) در زمینه رایانه همه منظوره‌ای به نام «ماشین تحلیلی» معروف است. یادداشت‌های او درباره این ماشین شامل اولین چیزی است که به عنوان اولین الگوریتم شناخته می‌شود و قرار بود توسط یک ماشین استفاده شوند؛ به همین دلیل، او غالبا به عنوان اولین برنامه ساز رایانه شناخته می‌شود.
علاقه و استعدادی که او در ریاضیات داشت باعث شد رابطه‌ای دوستانه با ببیچ برقرار کند. آن دو با هم در زمینه طراحی‌های ببیج برای ماشین تحلیلی همکاری کردند.
وزارت دفاع آمریکا در سال ۱۹۷۹ به افتخار او، نام یک زبان برنامه نویسی (آدا) را به او اختصاص داد. جامعهٔ کامپیوتر بریتانیا نیز از سال ۱۹۹۸ جایزه‌ای به اسم آدا به برگزیدگان این رشته اهدا می‌کند. همچنین در سال ۲۰۰۸ مسابقات سالانه‌ای برای زنان دانشجوی علوم رایانه با نام وی برگزار می‌شود.

ماریا گائتانا آنیزی

ماریا گائتانا آنیزی (Maria Gaetana Agnesi)، زبان‌شناس، ریاضی‌دان و فیلسوف که به دلیل نوشتن نخستین کتاب حساب دیفرانسیل و انتگرال شهرت دارد، در سال ۱۷۱۸ در میلان به دنیا آمد. ماریا از همان دوران کودکی به عنوان دختری بسیار باهوش شناخته می‌شد. او در پنج سالگی به دو زبان ایتالیایی و فرانسوی به خوبی صحبت می‌کرد و در سیزده سالگی زبان‌های یونانی، عبری، اسپانیایی، آلمانی و لاتین را به خوبی می‌دانست. او به برادران کوچک‌ترش نیز آموزش می‌داد. ماریا هنگامی که ۹ سال داشت یک متن سخنرانی یک ساعته آماده کرد و به او اجازه داده شد تا آن را برای افراد برجستهٔ فکری آن دوران اجرا کند. عنوان سخنرانی او «حق زنان در بهره‌مندی از آموزش» بود. هنگامی که پانزده سال داشت پدرش تلاش کرد تا به صورت دوره‌ای، افراد باسواد بولونیا را در منزلش جمع کند. پیش از آن نیز ماریا به خواندن مطالب فلسفی می‌پرداخت و تلاش کرده بود پاسخ‌هایی برای سوال‌های فلسفی آن زمان پیدا کند. جزئیات تمامی ملاقات‌هایش را پدرش در سال ۱۷۳۸ منتشر کرد.
با ارزش‌ترین نتیجه‌ای که تلاش‌های او داشت، کتابی است که در سال ۱۷۴۸ در میلان به چاپ رسید و از آن با عنوان «بهترین معرفی آثار اویلر» یاد می‌شود.

بتی نسمیت گراهام

بتی نسمیت گراهام (Bette Nesmith Graham) هنرمند و مخترع لاک غلط،گیر، متولد ۱۹۲۴ در تگزاس بود. بعد از مرگ پدرش در اوایل دهه ۱۹۵۰، ارثی در شهر دالاس به او رسید. بتی به همراه پسر، مادر و خواهرش برای سکونت به آن‌جا رفت. در این زمان بود که او برای کسب درآمد به دنبال کار می‌گردد و به عنوان منشی در یک شرکت مشغول فعالیت می‌شود. او متوجه می‌شود که در منشی گری، مشکل اشتباهات تایپی که در دستگاه‌های تایپ قدیمی ایجاد می‌شد یکی از مشکلات اصلی تایپیست‌ها است. بنابراین بتی به دنبال راهی برای حل این مشکل می‌گردد. او همواره به خود می‌گفت که یک هنرمند با پاک کردن اشتباهات را تصصیح نمی‌کند، بلکه روی اشتباهاتش دوباره نقاشی کرده و این گونه مشکل خود را حل می‌کند. بنابر این او نیز تصمیم می‌گیرد همین کار را انجام دهد، مقداری آب رنگ را در شیشه‌ای ریخته و با خود به محل کار خود می‌برد و اشتباهات روزانه اش را با این روش به سادگی حل می‌کند.

او این کار را بدون این که مدیران متوجه شوند انجام می‌داد. بتی گراهام از این روش به مدت ۵ سال متوالی به شکل مخفیانه استفاده کرد. البته او در این راه با کمک معلم شیمی پسرش موفق شد فرمول آب رنگ را کمی بهبود بخشد. بعدها با معلوم شدن راز بتی بیشتر مدیران شرکت با این روش مخالفت می‌کنند درصورتی که همکارانش طرفدار این روش هوشمندانه شده بودند.

در سال ۱۹۵۶ و به دنبال استقبال از این محصول، بتی شروع به فروش غلط‌گیرهای خود کرد و آنها را تحت نام Mistake Out به بازار عرضه ‌می‌کند. بتی چندی بعد رسماً شرکتی به این منظور افتتاح می‌کند و نام Mistake out را به Liquid Paper تغییر می‌دهد.