بیت کوین و مشکل بی برقی کشور؛ آیا ارزهای دیجیتال مقصر خاموشیهای اخیرند؟
رسانه کلیک - بیبرقی معضل تازهای برای کشورمان نیست؛ کشوری که اقلیمی به نسبت خشک دارد و میزان بارشها در آن کم است. هر سال تابستان هنوز از راه نرسیده، مسئولان یکی یکی درباره لزوم صرفهجویی در مصرف آب و برق و همیاری جمعی برای قطع نشدن و یا جیرهبندی انرژی هشدار میدهند. اما یک سالی هست که اتفاقی تازهتر رخ داده است و آن بی برقی در فصلهایی غیر از تابستان است.
مقصر، بیت کوین است؟
ماجرا از اوایل زمستان سال گذشته شروع شد؛ زمانی که به ناگاه موجی از بی برقی و خاموشیهای گسترده و بعضاً چند ساعته شروع شد و شهرها را یکی یکی در تاریکی فرو برد. این خاموشیها یک سؤال مهم را در ذهن خیلیها به وجود آورد: دلیل بی برقی کشور چیست؟ البته جوابی که مسئولان کشور به این سؤال میدادند، پاسخ روشنی نبود. از نبود سوخت برای تأمین انرژی مورد نیاز نیروگاهها گرفته و لزوم سوزاندن مازوت -که در آن زمان مقصر شماره یک آلودگی شدید هوای کلانشهرها عنوان شد- گفتند تا بالاخره پای بیتکوینها نیز در مشکل بی برقی کشور به میان آمد.
گفته شد قراردادی با برخی کشورهای خارجی -و به ویژه چین- امضا شده تا در برخی شهرهای ایران مزارع استخراج بیتکوین راهاندازی کنند و این قضیه باعث فشار به نیروگاههای کشور و بی برقیهای گسترده شده است. در آن زمان با اعلام خبر محدودسازی فعالیت برخی از این مزارع و نیز توقیف مزرعههای غیرمجاز، بحران بی برقی موقتاً حل شد.
با این حال در هفتهای که گذشت، دوباره شاهد قطع برق در شهرهای مختلف کشور بودیم؛ قطعی که این بار طولانیتر از دفعه پیش بود و در برخی مناطق شهروندان شاهد قطع دوباره و سهباره برق در هر روز بودند که علاوه بر مختل شدن زندگی روزمره، نگرانی بابت سوختن و یا آسیب دیدن دستگاههای برقی در این شرایط گرانی را به دغدغه خیلیها تبدیل کرد.
این بار هم بیتکوین یکی از اصلیترین مقصرها بود و علاوه بر ایران و چین که در زمینه استخراج بیتکوین در کشور فعالیت دارند، نام کشورهای تازهای هم به میان آمد. مجیدرضا حریری، رییس اتاق بازرگانی ایران و چین با اعلام اینکه سرمایهگذارانی از هند، لهستان و ترکیه نیز در ایران در حوزه صنعت ماینینگ فعالیت دارند، گفت: «کل مجوز صادر شده برای سرمایهگذاری مجاز در حوزه استخراج رمزارز ۳۵۴ مگاوات است و استخراجکنندگان مجاز برق را به نرخ صادراتی خریداری میکنند.»
صالحی مدیر روابطعمومی شرکت توانیر نیز در گفتوگو با خبرآنلاین گفت آنچه که زمینه فشار بر شبکه برق را فراهم و ایجاد ناتعادلی میکند، فعالیت ماینرهای غیرمجاز است. او تأکید کرد: «بحران کنونی ما ارتباط چندانی به استخراجکنندگان قانونی رمزارز اعم از خارجی یا ایرانی ندارد و این استخراجکنندگان غیرمجاز هستند که شبکه برق کشور را با بحران روبهرو کردهاند.»
در آخرین خبرها هم حسن روحانی رییس جمهور کشور صبح امروز در جلسه هیئت دولت از تعطیلی استخراج رمزارزها تا پایان شهریور خبر داد و هر نوع فعالیت استخراجکنندگان بیت کوین را تا پایان این تاریخ غیرقانونی خواند.
بی برقی و معضلی به نام فرسودگی
تمام مشکل بی برقی این روزهای کشور به بیتکوین خلاصه نمیشود و پای دیگر عواملی چون صادرات برق به کشورهای همسایه، هدررفت برق در بخشهای گوناگون و نیز فرسودگی شبکههای تولید و توزیع هم در میان است. برخی برآوردها حاکی از این است که با وجود شبکههای انتقال برق فرسوده و قدیمی کنونی، چیزی حدود ۱۵ درصد از میزان تولید انرژی برق به صورت روزانه بر اثر فرسودگیها هدر میرود. مدتی است که کارشناسان نسبت به لزوم نوسازی زیرساختها هشدار میدهند؛ عاملی که در صورت توجه نکردن به آن میتواند بی برقیهای گستردهتر و مشکلات بزرگتری را در آینده در پی داشته باشد، اما به نظر میرسد این اتفاق در عمل صورت نگرفته است. بخشی از تأمین انرژی نیروگاههای ایران به صورت آبی صورت میگیرد و چند سالی است که وارد دورهی خشکسالی شدهایم و آبی نیست. همچنین بسیاری از وسایل برقی و دستگاههای خانگی مشترکان هم قدیمی و فرسوده شدهاند، اما در شرایط کنونی که کالای خارجی کمتر به کشور وارد میشود و قیمت کالاهای برقی تولید داخل هم سر به فلک گذاشته است، سخت میشود از مشترکان خواست نسبت به تعویض دستگاههایشان و خرید کالاهای جدید برقی با میزان مصرف انرژی کمتر و بهینه اقدام کنند.
استخراج قانونی بیتکوین برای کشور لازم است؟
هفته گذشته خبرگزاری رویترز با استناد به نتایج یک تحقیق اعلام کرد در حال حاضر حدود ۴.۵ درصد از کل استخراج بیتکوین جهان در ایران انجام میشود و حجم گردش مالی این صنعت را در کشور سالانه نزدیک به یک میلیارد دلار ارزیابی کرد.
الیپ تیک، موسسه فعال در حوزه فناوری بلاکچین که این تحقیق را انجام داده، مدعی شده تعیین میزان دقیق این آمار بسیار دشوار است و ارقام تخمینی ارائه شده در تحقیق، با استفاده از آمارهای جمعآوری شده مربوط به استخراج بیتکوین توسط مرکز فعالیتهای مالی جایگزین کمبریج تا ماه آوریل سال ۲۰۲۰ محاسبه شدهاند. از طرف دیگر شرکت ملی برق ایران هم گفته میزان برق مورد استفاده کشور برای استخراج بیتکوین معادل ۶۰۰ مگاوات است که از این رقم نیز در محاسبات استفاده شده است.
با استناد به این آمار و ارقام به نظر میرسد در شرایطی که تحریمهای گسترده ارزآوری را برای کشور سخت کرده و میزان درآمدهای نفتی کشور هم به شدت کاهش یافته است، مسئولان ایران بیتکوین را به عنوان راهی مطمئن برای تأمین هزینههایشان انتخاب کردهاند. اتفاقی که البته شرط اولیهاش این است که مخل زندگی روزمره شهروندان نشده و مشکلات کنونی را در پی نداشته باشد.